Faunistyczne

Głodne, czyhające na żywiciela kleszcze odławiano metodą flagowania. Metoda ta polega na omiataniu trawy i dolnych partii krzewów (do 150 cm wysokości) flanelową flagą o wymiarach 100 cm x 80 cm. Kleszcze przyczepiają się do flagi lub pełzają po niej. Liczebność kleszczy w danym środowisku określa się ogólnie przyjętą przez badaczy metodą pól badawczych. Metoda ta polega na jednoczesnym, dokładnym wyzbieraniu kleszczy z pola badawczego o powierzchni 100 m2. Pole badawcze wytycza się po uprzednim stwierdzeniu obecności kleszczy w danym miejscu. Podczas realizacji projektu badania wprowadzono metodą, która łączy metodę flagowania oraz metodę pól badawczych; 1 próbę stanowiło 30-to minutowe omiatanie zarośli flagą flanelową o powierzchni 1m2, na odcinku o długości 100m i szerokości 1m, w poszukiwaniu aktywnych kleszczy. 

Zbadano rozmieszczenie kleszczy w województwach: małopolskim, podkarpackim, świętokrzyskim, śląskim i opolskim. Głównie prowadzono badania nad rozmieszczeniem kleszczy na terenach rekreacyjnych i wykorzystywanych turystycznie, wokół zbiorników wodnych, wzdłuż szlaków turystycznych województwa śląskiego, małopolskiego, świętokrzyskiego i podkarpackiego, wraz z oceną ryzyka ekspozycji turystów na te groźne pasożyty. Ogółem zbadano w ten sposób obszar około 37 000 km2 oraz zebrano na flagę 17 674 okazów kleszczy.  

 

Województwo śląskie

 

Zbadano rozmieszczenie kleszczy wokół następujących zbiorników wodnych województwa śląskiego (Zakład Parazytologii SUM):

1. Zbiornik Kozłowa Góra (Jezioro Świerklaniec), 

2. Zbiorniki w Rogoźniku,

3. Zbiornik Przeczycko-Siewierski (Jezioro Przeczyce),

4. Zbiornik Poraj (Jezioro Porajskie),

5. Stawy w Józefowie (Zawiercie),

6. Jezioro Kuźnica Waręźyńska i zbiorniki Pogoria I, II i III,

7. Stawy Hubertus w zespole przyrodniczo-krajobrazowym w Sosnowcu,

8. Zbiornik Chechło-Nakło,

9. Staw Zielona (Miotek/Zielona),

10. Stawy rybne Pniowiec-Strzybnica, staw Siwcowy w Pniowcu,

11. Rozlewisko rzeki Granicznej w Boruszowicach,

12. Rezerwat „Jelaniak-Mikuliny” (Koszęcin),

13. Zbiornik Piegża (Krupski Młyn),

14. Staw Posmyk (Kokotek),

15. Okolice użytku ekologicznego „Bagienko” w Leśniakach,

16. Bagno tworowskie,

17. Stawy w Mochale koło Hadry,

18. Stawy Rybne w Ciasnej i Pawełkach,

19. Stawy rybne w Gwoździanach,

20. Jeziora Dzierżno Duże i Małe,

21. Okolice rezerwatu przyrody Łężczok w gminie Nędza,

22. Stawy rybne w Zabrzu: Mikulczycach-Biskupicach,

23. Zespół przyrodniczo-krajobrazowy „Żabie Doły”,

24. Wojewódzki Park Kultury i Wypoczynku w Chorzowie/Katowicach,

25. Dolina trzech stawów w Katowicach,

26. Staw Żegnica i przyległe w Świętochłowicach,

27. Stawy na granicy Kochłowic (Ruda Śląska) i Katowic,

28. Stawy Korytnioki (I, II i III) w Borowej Wsi (Mikołów),

29. Stawy rybne w Czułowie (Tychy),

30. Jezioro Paprocańskie (Paprocany),

31. Zbiornik Rybnicki,

32. Zbiornik Sosina (Jaworzno-Szczakowa),

33. Pacwowe stawy w Chełmie Śląskim,

34. Zbiornik Dziećkowice (Imielin),

35. Staw rybny we Włodowicach,

36. Zbiornik Żywiecki (Jezioro Żywieckie),

37. Jezioro Międzybrodzkie,

38. Zbiornik Goczałkowice,

39. Stawy w Wielikącie,

40. Staw Upadowa IV w Katowicach,

41. Rezerwat przyrody Segiet,

42. Zbiornik "Balaton" (Sosnowiec-Maczki).

43. Obiekty działkowe i rekreacyjne wokół stadionu AKS-Niwka (Sosnowiec-Niwka);

44. Potok Złoty,

45. Olsztyn,

46. Janów,

47. Błędów,

48. Siewierz,

49. Zawiercie,

50. Myszków,

51. Ogrodzieniec,

52. Pilica,

53. Żarki,

54. Sławków,

55. Węgierska Górka – Trakt cesarski,

56. Szlak prowadzący z Inwałdu PKP, przez wapiennik, do Panienki, łączący się ze szlakiem zielonym,

57. Szlak biegnący z Andrychowa PKP na Groń Jana Pawła II;

58. Szlak z Międzybrodzia Bialskiego na Czupel, skrzyżowanie ze szlakiem niebieskim;

59. Szlak biegnący z Bielska-Białej na Szyndzielnię, przeplatający się ze  szlakiem zielonym;

60. Szlak z Olszówki Górnej  (przystanek MZK "Szyndzielnia”) na Szyndzielnię;

61. Szlak prowadzący z  Wapienicy na Błatnię;

62. Rezerwat Łężczok - ścieżka turystyczna między stawami Babiczak oraz Tatusiak;

63. Szlak Bystra Górna (k. Bielska-Białej) – Klimczok – Szyndzielnia– Dębowiec (Bielsko-Biała);

64. Szlak Szyndzielnia – Trzy Kopce – Błatnia – Jaworze Nałęże (k. Bielska-Białej).

Ogółem zebrano z tych miejsc 13 499 kleszczy z gatunku kleszcz pospolity (Ixodes ricinus). 

W obrębie województwa śląskiego nawiązano kontakt z punktami skupu dziczyzny. Z punktów tych uzyskano dostęp do zwierzyny łownej będącej żywicielami kleszczy właściwych. Są to następujące gatunki: sarna (Capreolus capreolus), jeleń szlachetny (Cervus elaphus), daniel (Dama dama), dzik (Sus scrofa). We współpracy z zaprzyjaźnionymi kołami łowieckimi uzyskano dostęp do pozostałych gatunków zwierząt nie oddawanych do punktów skupu: lis (Vulpes vulpes), jenot (Nyctereutes procyonoides), piżmak (Ondatra zibethicum). Zbierano także kleszcze ze zwierząt znalezionych przy drodze, zabitych przez samochody, były to częściowo wymienione już gatunki i dodatkowo: zając szarak (Lepus europaeus), kuna domowa (Martes foina), jeż zachodni (Erinaceus europaeus). Zebrano łącznie 4 309 kleszczy należących do gatunku kleszcz pospolity (Ixodes ricinus) i 36 okazów z gatunku kleszcz jeżowy (Ixodes hexagonus) z 241 żywicieli (Piotr Cuber). Ponadto we współpracy z Pogotowiem Leśnym w Mikołowie, Śląskim Ogrodem Zoologicznym w Chorzowie i 24 przychodniami weterynaryjnymi z terenu województwa śląskiego zebrano kleszcze ze zwierząt domowych. Łącznie uzyskano 1 338 okazów kleszcza pospolitego (Ixodes ricinus), 93 kleszcza jeżowego (Ixodes hexagonus) i po raz pierwszy z terenu województwa śląskiego 3 okazy kleszcza łąkowego (Dermacentor reticulatus) z 1 013 żywicieli (845 psów, 166 kotów, tchórzofretki i królika). 

 

 

 

Wykaz stanowisk odłowu kleszczy i ich rozmieszczenie na terenie województwa śląskiego.

1. Ustroń Jaszowiec

2. Bystra  

3. Stryszawa

4. Żywiec

5. Milówka

6. Pawonków

7. Lachowice

8. Leśniaki

9. Kochłowice

10. Pniowiec

11. Dzierżono

12. Krupski Młyn – Piegża

13. Żabie Doły

14. Zabrze

 

15. Chełm Śląski

16. Ciasna

17. Goczałkowice

18. Posmyk

19. Pogoria

20. Tychy

21. Świętochłowice

22. Międzybrodzie

23. Krzeszowice, Alwernia

24. Wolbrom,

25. Błędów  

26. Ogrodzieniec, Pilica

27. Węgierska Górka

 

 

 

 

Województwo małopolskie

 

1.Badania w południowej części Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej.

Tereny te są masowo wykorzystywane dla wycieczek, pobytów rekreacyjnych i krajoznawczych przez mieszkańców Krakowa i Górnego Śląska. Do miejsc szczególnie często odwiedzanych należą okolice Zamku Tenczyńskiego i Zamku w Lipowcu, Rezerwat Doliny Potoku Rudno, Dolina Mnikowska, Rezerwat Skała Kmity koło Krakowa, gmina Klucze.

2. Badania w Puszczy Niepołomickiej.

Puszcza Niepołomicka to duży kompleks leśny usytuowany około 30-40 km na wschód od Krakowa, z rezerwatem żubrów, masowo wykorzystywany przez wycieczki szkolne, odwiedzany  przez zbieraczy owoców runa leśnego i grzybów. Atrakcyjnym miejscem wypoczynku jest również dolina rzeki Raby, przebiegająca we wschodnich partiach Puszczy. I. ricinus występuje na całym obszarze Puszczy Niepołomickiej, zebrano próby z 4 stanowisk.

3. Badania w kompleksie lasów radłowskich.

W północnej części kompleksu leśnego stwierdzono masowe występowanie I. ricinus w okolicach Wał Rudy. W południowej części występowanie kleszczy stwierdzono w trzech stanowiskach.

4. Badania w Beskidach.

Beskid Makowski: gmina Lubień (próba nr 1), gmina Pcim, Tarnawa Górna w gminie Mucharz. Beskid Wyspowy: gmina Jodłownik, gmina Dobra, Chyszówka – Przełęcz Marszałka Rydza Śmigłego. Beskid Sądecki: Nowy Sącz, Piwniczna, szlak turystyczny Radziejowa – Pisana Hala, Pogórze Ciężkowickie: gmina Szerzyny. Beskid Niski: Wysowa Zdrój, Blechnarka k/Wysowej Zdrój.

5. Badania w innych miejscowościach w woj. małopolskim.

Gmina Brzeźnica, powiat wadowicki, Tarnów.

 

Nowe stanowiska na terenie województwa małopolskiego o dużym ryzyku ekspozycji na kleszcze:

powiat Kraków: Nowa Wieś, Minoga, Wielmoża, Cianowice, Smardzowice, Maszyce, Ojcowski Park Narodowy - Dolina Zachwytu

powiat Olkusz: Olkusz, Żurada, Niesułowice, Witeradów, Zawada, Zederman, Kogutek, Rabsztyn, Podlesie Rabsztyńskie, Braciejówka, Sieniczno, Gorenice, Bukowno, Chrząstowice, Kolonia Piaski, Czarny Las k/Wolbromia, Wolbrom.

powiat Proszowice: Proszowice, Piotrkowice Małe, Opatkowice, Klimontów, Ostrów, Jakubowice, Łaganów, Kowala, Kościelec, Dalechowice, Jazdowiczki

powiat Chrzanów: Żarki, Szyjki, Chełmek, Libiąż, Alwernia, Babice, Chrzanów, Trzebinia, Zalew Chechło (gmina Trzebinia), Zalew Skowronek (gmina Alwernia).

powiat Dąbrowa Tarnowska: Las Beleryt, Księży Las, Las przy ulicy Witosa

powiat Wieliczka: Piesna Górka, Zalesie koło Rzeszotar, Dworskie Groble, Wysoka Góra, Panciawa, Witkowice, Kamieniec, Podlas, Czarnociny, Gorzków, Zastawiszcze, Koźmice Wielkie, Cechówka, Czarny Las w Raciborsku, Podpasieki, Ogorzałka

powiat Bochnia: Las Jodłówka, Jodłówka, Brzeźnica, Rzezawa, Bratucice, Dąbrówka, Łazy

powiat Tarnów: Tarnów (10 stanowisk), Chorążec, Odporyszów, Podlesie Dębowe, Goruszów, Bobrowniki Wielkie, Fiuk, Sieradza, Szerzyny, Ołpiny, Swoszowa, Żurowa, Czermna, Łęk Tarnowski

powiat Wadowice: Brzeźnica, Posmyków, Draboż, Tłuczań, Lasy Burzyńskiego, Podlesie – Łączany, Podlesie – Marcyporęba, Gorki, Łączany, wały Kanału Łączany, Pasieka, Chrząstowice, Klecza Dolna, Przybradz, Stryszów, Wysoka, Jaroszowice, Zebrzydowice, Zawadka, Grodzisko

powiat Myślenice: Pcim, Polana Wisielak, Balinka, Wieciórka

powiat Limanowa: Smykań, Góra Ciecień, Sadek, Szyk, Góra Kostrza, Wieniec, Dobroniow, Mstów, Kostrza, Janowice, Pogorzany

powiat Nowy Sącz: Wielki Rogacz, Kordowiec, Kretówki, Jaworzyna k/ Krynicy, Jaworzyna Kokuszczańska, Pisana Hala, Stary Sącz, Tylicz, Krynica – Góra Parkowa, Kopciowa, Krzyżówka 

powiat Gorlice: Las Hanka i Las Olszyna w Krygu, Bednarka, Pagorzyna, Lipinki

powiat Robczyce: Robczyce

powiat Miechów: okolice Książa Wielkiego (Rzędowice, Mianocice, Antolka, Łazy, Książ Wielki. 

 

 

Rozmieszczenie stanowisk odłowu kleszczy na terenie województwa małopolskiego

1. Blechnarka k/Wysowej Zdrój

2. Wysowa Zdrój (sanatorium)

3. Damienice, Puszcza Niepołomicka

4. Łętkowice

5. Wierzchosławice

6. Brzeźnica k/Radłowa

7. Puszcza Niepołomicka, Przyborów k/ Drogi Królewskiej

8. Puszcza Niepołomicka, bagno, 1km za Dębem Augusta

9. Wał Ruda

10. Porąbka – Stróża k/Dobrej

11. Przełęcz Rydza Śmigłego

12. Rezerwat Potoku Rudno (Zalas, las Orlej)

13. Dolina Mnikowska

14. Lubień, 

15. gmina Pcim, żółty szlak turystyczny,

16. Tarnów (miasto),

17. Gmina Brzeźnica,

18. Gmina Jodłownik,

19. Szlak turystyczny Radziejowa – Pisana Hala w Beskidzie Sądeckim,

20. Gmina Szerzyny,

21. Gmina Klucze,

22. Nowy Sącz

23. Stryszawa

24. Lachowice

 

 

Województwo podkarpackie

 

1. Badania w Bieszczadzkim Parku Narodowym. BPN znajduje się na południowo-wschodnim krańcu Polski. Obejmuje fragment Bieszczadów Zachodnich, jedynej w granicach Polski części Karpat Wschodnich. Obecnie powierzchnia BPN wynosi29.201 ha, a wraz z otaczającą go otuliną stanowi najbardziej atrakcyjny obszar Bieszczadów polskich. Obszar atrakcyjny turystycznie, dzięki pięknym krajobrazom i bogatym walorom przyrodniczym. Stwierdzono, że kleszcze występują na obszarach zalesionych całej powierzchni BPN. W sumie przekazano do badań molekularnych 19 prób.

2. Badania w okolicach Sanoka, 4 stanowiska.

3. Badania w gminie Jedlicze, miejscowość Potok

4. Inne stanowiska na terenie województwa podkarpackiego

powiat Rzeszów: Rakszawa Środkowa, Wydrze, Rakszawa Pod Grabiną, Kąty Rakszawskie, Raniżów, Zembrza, Korczowiska, Bąki, Posuchy, Borki, Stece, Zalew Maziarnia

powiat Krosno: Potok, Ustrobna, Widach, Targowiska, Rogi, Wrocanka, Miejsce Piastowe, Rymanów Zdrój, Posada Górna, Wróblik Królewski, Bałucianka, Bianka, Klimkówka, Królik Polski

powiat Sanok: Ratnawica, Poraz, Tarnawa Górna, Łączki, Załuż, Myczkowce, Zboiska, Niebieszczany, Zagórz

Magurski Park Narodowy: Krempna, Las Huciska, Żydowskie, Czumak, Ożenna, Wilcza Jama, Grab, Polany, Góra Baranie, Olchowiec, Dobańce, Wysoki Szczyt, Rostajne

Bieszczadzki Park Narodowy: Widełki, Ścieżka przyrodnicza dla niepełnosprawnych, Tarnica,  Tarnica k/leśniczówki, Wołosate, Ustrzyki Górne, Hudów Wierszek, Pszczeliny, Pszczeliny - Ścieżka dydaktyczna „Jodła”, Wilcza Góra, Czerenna, Wierch Wyżniański, Dolina Potoku Nasiczniańskiego

powiat Lesko: Bereźnica Niżna, Berezka, Berezka Górna, Terka, Wola Matiaszowa 

 

 

Wykaz stanowisk odłowu kleszczy na terenie województwa podkarpackiego

1. okolice Sanoka, Niebieszczany,

2. Solina, woj. podkarpackie,

3. okolice Sanoka, Zboiska,

4. Próba nr 6, okolice Sanoka, Zagórz,

5. Potok, gmina Jedlicze, woj. podkarpackie,

6. Bieszczadzki Park Narodowy, Kemping Bereżki

7. Bieszczadzki Park Narodowy, Szlak Bereżki - Przełęcz Przysłup

8. Bieszczadzki Park Narodowy, Dolina Potoku Nasicznańskiego od Brzegów Górnych

9. Bieszczadzki Park Narodowy, Dolina Potoku Nasicznańskiego, przy bramie parku

10 Bieszczadzki Park Narodowy, Ustrzyki Górne w drodze do Wołosatego

11. Bieszczadzki Park Narodowy, Torfowisko Wysokie w Tarnawie Wyżnej

12. Bieszczadzki Park Narodowy, Parking w Bukowcu

13. Bieszczadzki Park Narodowy, Przełęcz Bukowska

14. Bieszczadzki Park Narodowy, Szlak z Przełęczy Bukowskiej

15. Bieszczadzki Park Narodowy, Szlak z Przełęczy Bukowskiej – Wołosate

16. Bieszczadzki Park Narodowy, Moczarne Rezerwat

17. Tarnawa Górna, podnóże Góry Laskowiec

 

 

Województwo świętokrzyskie

 

1.Badania w Świętokrzyskim Parku Narodowym. Aktualna powierzchnia ŚPN wynosi 7626, 45 ha, obejmując swoim zasięgiem najwyższą część gór świętokrzyskich. Oprócz bogatych walorów naturalnych i przyrodniczych, obejmujących wiele zabytków przyrody nieożywionej oraz bogaty zestaw przedstawicieli świata roślinnego i zwierząt, obszary Parku są również bardzo interesujące dla turystów ze względów na walory historyczne. Park jest odwiedzany przez turystów przez cały rok kalendarzowy. Do tej pory występowanie kleszcza I. ricinus stwierdzono na szlaku turystycznym z Nowej Słupi na Święty Krzyż (2 stanowiska), oraz na szlaku turystycznym wiodącym z miejscowości Święta Katarzyna do Bodzentyna.

2. Badania w południowo-wschodniej części woj. świętokrzyskiego. Wykazano występowanie kleszczy w gminach: Łubnice, Stopnica.

3. Inne stanowiska na terenie województwa świętokrzyskiego.

powiat Busko-Zdrój: Busko-Zdrój, Las Wełecki, Radzanów, Widuchowa, Kotki, Bosowice, Kołaczkowice, Jastrzębiec, Żerniki Dolne, Smogorzów, Stopnica, Wolica, Borek, Topola, Stary Falęcin

powiat Sandomierz: Kleczanów, Międzygórze, Gołubiów

powiat ostrowiecki: Ostrowiec Świętokrzyski.

 

 

Wykaz stanowisk odłowu kleszczy na terenie województwa świętokrzyskiego

1. Świętokrzyski Park Narodowy, szlak na Święty Krzyż

2. Świętokrzyski Park Narodowy, droga ze Świętej Katarzyny

3. Świętokrzyski Park Narodowy, szlak turystyczny: Nowa Słupia – Święty Krzyż

4. Gmina Łubnice

5. Gmina Stopnica

6. Książ Wielki (woj. małopolskie)

7. Ostrowiec Świętokrzyski

eea grants
Supported by a grant from Iceland, Liechtenstein and Norway through the EEA Financial Mechanism and the Norwegian Financial Mechanism
www.eeagrants.org
norway grants